قوانین کمتر شناخته‌شده در بریتانیا: راهنمای حقوقی و فرهنگی برای ایرانیان

مقدمه

مهاجرت، تحصیل یا سفر به بریتانیا (انگلستان) مستلزم آشنایی با قوانین و هنجارهای فرهنگی‌ای است که ممکن است برای ایرانیان ناآشنا یا عجیب به نظر برسند. بسیاری از مقررات حقوقی و عرف‌های اجتماعی در انگلستان وجود دارد که عدم آگاهی از آن‌ها می‌تواند به مشکلات قانونی یا سوءتفاهم فرهنگی منجر شود. در این مقاله‌ی جامع، به قوانین کمتر شناخته‌شده یا غیرمعمول بریتانیا می‌پردازیم که رعایت آن‌ها برای زندگی روزمره‌ی ایرانیان (چه مهاجر، چه دانشجو و چه گردشگر) اهمیت دارد. این موارد شامل قوانین رسمی (با ذکر منابع معتبر) و نکات مهم فرهنگی است که بر اقامت، زندگی دانشجویی، رفتار در جامعه، مسکن و حمل‌ونقل تأثیر می‌گذارند. با لحن رسمی و حرفه‌ای، هر بخش را با تیترهای مشخص سازمان‌دهی کرده‌ایم تا مطالعه‌ی آن ساده باشد.

قوانین مربوط به اقامت و مهاجرت در بریتانیا

برای ایرانیانی که به قصد اقامت یا تحصیل وارد انگلستان می‌شوند، رعایت قوانین مهاجرتی الزامی است. ویزای معتبر و پایبندی به شرایط آن نخستین اصل اقامت قانونی است. هر نوع تخلف از شرایط ویزا – مانند اشتغال بیش از حد مجاز یا ماندن پس از انقضای ویزا – می‌تواند جرم تلقی شده و پیامدهای جدی داشته باشد. مثلا طبق مقررات اداره مهاجرت، دانشجویان خارجی با ویزای Tier 4 (دانشجویی) در طول ترم حداکثر ۲۰ ساعت در هفته مجاز به کار هستند و تخطی از این محدودیت به منزله نقض ویزا است . همچنین دارندگان ویزای دانشجویی یا کاری معمولاً حق دسترسی به کمک‌هزینه‌های دولتی (Public Funds) را ندارند ، لذا تقاضای مزایایی مانند کمک‌هزینه مسکن یا مالی ممکن است غیرقانونی باشد.

از سوی دیگر، قوانین ضدتبعیض بریتانیا حمایت‌کننده‌ی حقوق مهاجران است. طبق قانون برابری ۲۰۱۰ هرگونه تبعیض بر پایه‌ی نژاد، مذهب، جنسیت و امثال آن در حوزه‌هایی نظیر استخدام، آموزش، خدمات عمومی یا اجاره‌ی مسکن ممنوع بوده و برخورد قانونی در پی دارد . این بدان معناست که اگر به عنوان یک ایرانی در انگلستان با رفتار تبعیض‌آمیز مواجه شوید، قانون از شما حمایت می‌کند و می‌توانید موضوع را از طریق مراجع مربوط پیگیری کنید. البته این قانون دو سویه است؛ خود شما نیز باید از هرگونه تبعیض یا اظهارات نفرت‌پراکنانه پرهیز کنید زیرا چنین رفتاری می‌تواند ذیل جرایم ناشی از نفرت (Hate Crime) پیگرد قانونی شود.

نکته‌ی دیگر اینکه رشوه دادن به مأموران دولتی یا پلیس به هیچ وجه قابل قبول نیست و یک جرم کیفری سنگین تلقی می‌شود. ممکن است در برخی کشورها پرداخت وجه برای چشم‌پوشی از تخلف متداول باشد، اما در بریتانیا قوانین ضدفساد بسیار سخت‌گیرانه هستند و هرگونه پیشنهاد رشوه یا هدیه به یک مأمور، طبق قانون جرم محسوب می‌شود و می‌تواند تا ۱۰ سال زندان برای فرد خاطی در پی داشته باشد . بنابراین اگر مثلاً توسط پلیس به دلیل سرعت غیرمجاز متوقف شدید، تنها راه‌حل قانونی همکاری محترمانه و پذیرش جریمه‌ی مقرر است، نه تلاش برای پرداخت پول جهت صرف‌نظر کردن از تخلف.

قوانین و مسئولیت‌های دانشجویان ایرانی در انگلستان

زندگی دانشجویی در بریتانیا علاوه بر بهره‌مندی از یک نظام آموزشی پیشرفته، مستلزم رعایت قوانینی است که شاید برای دانشجویان بین‌المللی تازگی داشته باشد. نخستین موضوع، همان‌طور که اشاره شد، ساعت کاری مجاز دانشجویان خارجی است. دانشجویان ایرانی که با ویزای تحصیلی به انگلستان می‌آیند باید توجه داشته باشند که حین ترم تحصیلی بیش از ۲۰ ساعت در هفته نمی‌توانند کار کنند . این محدودیت شامل مجموع ساعت‌های کاری (اعم از شغل‌های پاره‌وقت یا داوطلبانه) برای یک یا چند کارفرما است و تخطی از آن نقض شرایط ویزا محسوب می‌شود. دانشگاه‌ها موظف‌اند گزارش موارد نقض را به اداره مهاجرت اعلام کنند و ممکن است در صورت تخلف، ویزای دانشجو لغو شود. بنابراین برای جلوگیری از به خطر افتادن اقامت تحصیلی، حتماً برنامه کاری خود را با مقررات ویزا تطبیق دهید.

موضوع بعدی معافیت مالیات محلی یا همان Council Tax برای دانشجویان است. Council Tax مالیاتی است که بابت خدمات شهری از هر واحد مسکونی اخذ می‌شود، اما خوشبختانه دانشجویان تمام‌وقت از پرداخت آن معاف‌اند. اگر در خانه یا خوابگاهی ساکنید که تمامی ساکنان آن دانشجو هستند، آن ملک از مالیات شورا معاف می‌شود . حتی اگر اشتباهاً قبض Council Tax دریافت کردید، می‌توانید با ارائه گواهی دانشجویی از دانشگاه، درخواست معافیت کنید . تنها در صورتی که دانشجو همراه با افراد غیردانشجو (مثلاً هم‌خانه‌ی شاغل) زندگی کند، ممکن است مشمول پرداخت درصدی از مالیات شود. اطلاع از این قانون به دانشجویان ایرانی کمک می‌کند در بودجه‌بندی مالی خود دقت کنند و از حقوقشان بهره‌مند شوند.

رعایت مقررات دانشگاهی و انضباطی نیز اهمیت دارد. به عنوان مثال، تقلب علمی یا سرقت ادبی (Plagiarism) در دانشگاه‌های بریتانیا تخلف جدی محسوب شده و می‌تواند به اخراج از دانشگاه منجر شود – هرچند این مورد یک قانون کشوری نیست، بلکه مقرره‌ی آموزشی است که دانشجویان باید به آن واقف باشند. همچنین استفاده‌ی صحیح از امکانات دانشگاهی مانند کتابخانه‌ها ضروری است. شاید باورش دشوار باشد اما قانون “تخلفات کتابخانه‌ای ۱۸۹۸” در انگلستان قمار کردن یا فحاشی در کتابخانه‌های عمومی را غیرقانونی اعلام کرده است تا آرامش و تمرکز فضای مطالعه حفظ شود . بنابراین اگر حتی برای تفنن قصد خرید آنلاین بلیط بخت‌آزمایی یا شرط‌بندی در وقت استراحت داخل کتابخانه دارید، بهتر است منصرف شوید، زیرا این کار تخلف بوده و در صورت گزارش می‌تواند عواقب داشته باشد. به طور کلی هرگونه محکومیت کیفری (حتی جریمه جزئی) در سابقه فرد، برای دانشجوی خارجی پیامدهای مهاجرتی خواهد داشت و ممکن است تمدید ویزا یا ادامه تحصیل را به خطر بیندازد .

از دیگر نکات، معرفی خود به پزشک و دریافت شماره ملی بیمه (NI Number) پس از ورود است که جزو الزامات قانونی مستقیم نیست اما برای دسترسی به خدمات درمانی و اشتغال پاره‌وقت ضروری است. دانشجویان بین‌المللی با پرداخت Health Surcharge در زمان درخواست ویزا، عملاً حق استفاده از سیستم درمانی NHS را کسب می‌کنند. توصیه می‌شود پس از استقرار، در یک مطب پزشک عمومی (GP) ثبت‌نام کنید تا در صورت نیاز به درمان، سابقه پزشکی شما موجود باشد. همچنین دریافت شماره بیمه ملی برای اشتغال قانونی الزامی است و هر کارفرمایی پیش از استخدام شما آن را مطالبه خواهد کرد.

قوانین رفتار عمومی و هنجارهای فرهنگی در جامعه

رفتار اجتماعی در بریتانیا ترکیبی از رعایت قوانین رسمی و عرف‌های فرهنگی دیرینه است که ممکن است برای تازه‌واردان ایرانی تازگی داشته باشد. در ادامه به مهم‌ترین موارد مربوط به زندگی روزمره در فضای عمومی اشاره می‌کنیم:

• مصرف و خرید مشروبات الکلی: برخلاف ایران که مصرف الکل منع شرعی و قانونی دارد، در انگلستان مصرف نوشیدنی الکلی برای افراد بالای ۱۸ سال مجاز است . با این حال، قوانین مشخصی بر نوشیدن و خرید و فروش الکل حاکم است. سن قانونی برای نوشیدن و خرید الکل ۱۸ سال است و فروشندگان ملزم به درخواست مدرک شناسایی از افراد جوان هستند. نکته جالب اینکه مست شدن در مکان‌های عمومی (حتی داخل یک میخانه یا بار) طبق قانون ممنوع است – امری که ممکن است عجیب به نظر برسد. بر اساس قانون مجوزدهی ۱۸۷۲ هر شخصی که در اماکن عمومی یا در فضای هر مکان دارای مجوز الکل (مثلاً داخل یک پاب) در حالت مستی یافت شود، مرتکب تخلف شده و مشمول جریمه خواهد بود . این قانون تاریخی که با هدف ترویج اعتدال وضع شده هنوز به قوت خود باقی است و می‌تواند جریمه‌ای تا حدود ۲۰۰ پوند در پی داشته باشد . البته در عمل پلیس زمانی دخالت می‌کند که مستی فرد با بی‌نظمی یا مزاحمت همراه شود. علاوه بر این، نوشیدن الکل در برخی اماکن عمومی مشخص ممنوع است؛ شوراهای محلی می‌توانند بر اساس اوامر حفاظتی فضاهای عمومی (PSPO) مصرف مشروب در پارک‌ها، خیابان‌ها یا مناطق خاصی را ممنوع کنند و در صورت تخلف، پلیس حق ضبط نوشیدنی یا جریمه فرد را دارد .
• حمل و نوشیدن الکل در وسایل نقلیه عمومی: اگر در شهر لندن سوار اتوبوس یا مترو می‌شوید، به خاطر داشته باشید که از سال ۲۰۰۸ نوشیدن مشروبات الکلی یا همراه داشتن ظرف الکل باز شده در تمام وسایل حمل‌ونقل عمومی لندن ممنوع است . این ممنوعیت در مقررات حمل‌ونقل (TfL) تصریح شده و هدف آن بهبود امنیت و نظم در وسایل نقلیه عمومی است. بنابراین مسافران مترو، اتوبوس، ترام و قطار شهری در لندن حق مصرف نوشیدنی الکلی حین سفر ندارند و در صورت مشاهده، مأموران می‌توانند فرد را از ادامه سفر منع کنند یا پلیس را دخالت دهند . علاوه بر لندن، برخی خطوط ریلی در دیگر مناطق (مانند اسکاتلند یا ایرلند شمالی) نیز قوانین مشابهی دارند. حتی مست بودن در قطار نیز یک تخلف محسوب می‌شود و می‌تواند جریمه انتظامی (PND) به دنبال داشته باشد . به طور کلی، هنگام استفاده از حمل‌ونقل عمومی در انگلستان، حفظ رفتار متعارف و دوری از سروصدا یا مزاحمت برای دیگران یک انتظار جدی فرهنگی است و عدم رعایت آن ممکن است به برخورد مسئولین منجر شود.

• کشیدن سیگار و استعمال دخانیات: بریتانیا از پیشگامان وضع قوانین منع دخانیات در اماکن عمومی سرپوشیده است. از سال ۲۰۰۷ کشیدن سیگار در تمامی فضاهای عمومی سرپوشیده و محل کار در انگلستان غیرقانونی شد . این ممنوعیت شامل رستوران‌ها، کافه‌ها، بارها، ادارات، فروشگاه‌ها، وسایل نقلیه عمومی و حتی تاکسی‌ها می‌شود . اگر در این اماکن سیگار بکشید، ممکن است با جریمه ۵۰ پوندی مواجه شوید . صاحبان کسب‌وکار نیز موظف به نصب تابلوهای «سیگار نکشیدن» هستند و در صورت کوتاهی در ممانعت از سیگار کشیدن در محل خود، جریمه‌های سنگین‌تری (تا ۲۵۰۰ پوند) در انتظارشان خواهد بود . بنابراین به عنوان یک فرد سیگاری باید تنها در فضاهای باز مجاز (با رعایت فاصله از ورودی ساختمان‌ها یا محل‌های ممنوعه) سیگار بکشید. همچنین فروش محصولات دخانی به افراد زیر ۱۸ سال اکیداً ممنوع است .
• مواد مخدر و داروهای ممنوعه: همراه داشتن یا استفاده تفریحی از مواد مخدر در انگلستان جرم جدی به‌شمار می‌رود. قوانین مبارزه با مواد مخدر طبقات مختلفی از مواد (A، B، C) را تعریف کرده‌اند که هر کدام مجازات متفاوتی دارند. به طور خلاصه، حمل مواد مخدر حتی برای مصرف شخصی می‌تواند به دستگیری و مجازات منجر شود. مثلاً داشتن مقدار کمی ماده مخدر کلاس B (مانند حشیش) ممکن است جریمه یا تا ۵ سال زندان در پی داشته باشد، و مواد خطرناک‌تر کلاس A (مانند کوکائین) مجازات‌های شدیدتری تا ۷ سال یا بیشتر دارند . توصیه می‌شود حتی نسبت به برخی داروهای نسخه‌ای که ممکن است در انگلستان کنترل‌شده باشند (مانند داروهای حاوی کودئین یا مخدر) نیز احتیاط کنید و در صورت لزوم نسخه پزشک همراه داشته باشید. در مجموع، حمل هرگونه وسیله یا ماده برای استعمال تفننی که در ایران ممکن است رایج باشد، در بریتانیا می‌تواند پیامد کیفری داشته باشد.
• حمل سلاح سرد و وسایل دفاع شخصی: در ایران ممکن است همراه داشتن چاقوی جیبی یا اسپری فلفل برای امنیت شخصی عادی تلقی شود، اما در بریتانیا قانون بسیار سخت‌گیرانه است. حمل هر نوع اسلحه سرد (مانند چاقوی ضامن‌دار، تیغ یا پنجه‌بکس) در انظار عمومی بدون دلیل موجه ممنوع و جرم کیفری است . تنها چاقوهای جیبی کوچک با تیغه‌ی کمتر از ۳ اینچ (۷٫۵ سانتی‌متر) و غیرقفل‌شونده از این قاعده مستثنی هستند ، آن هم به شرط آن‌که استفاده تهدیدآمیز نداشته باشند. مجازات حمل غیرقانونی سلاح سرد می‌تواند تا ۴ سال حبس و جریمه نامحدود باشد . همچنین اسپری فلفل و شوکر برقی جزو سلاح‌های غیرمجاز طبقه‌بندی می‌شوند – بر اساس قانون اسلحه گرم ۱۹۶۸، اسپری‌های دفاع شخصی در حکم سلاح گرم تلقی شده و داشتن یا همراه آوردن آن‌ها به انگلستان غیرقانونی است . متأسفانه مواردی پیش آمده که مسافران ناآگاه در فرودگاه به خاطر اسپری فلفل در چمدانشان بازداشت شده‌اند . بنابراین تحت هیچ شرایطی وسایل دفاع شخصی ممنوعه را حمل نکنید. حتی یک چاقوی آشپزخانه را اگر بدون ضرورت و در حالت آماده (مثلاً در جیب) حمل کنید و پلیس شما را بازرسی کند، می‌تواند به دستگیری‌تان منجر شود .
• نزاکت عمومی و تعامل با دیگران: فرهنگ بریتانیا به رعایت ادب، حریم شخصی و نوبت در کارها شهرت دارد. به عنوان مثال، رعایت صف و نوبت در صف ایستادن یک هنجار بسیار جدی است. مردم انگلستان انتظار دارند در بانک، مغازه، ایستگاه اتوبوس یا هر مکان عمومی دیگر، تازه‌واردان انتهای صف بایستند و به ترتیب حرکت کنند. جلو زدن از صف نه تنها بی‌ادبی تلقی می‌شود، بلکه اگر موجب درگیری یا نارضایتی شدید شود، می‌تواند دخالت مأموران را نیز در پی داشته باشد. جالب است بدانید طبق مقررات حمل‌ونقل لندن (TfL)، شکستن نوبت صف در ایستگاه مترو تخلف محسوب شده و ممنوع است ؛ یعنی اگر تابلوی «در اینجا صف تشکیل دهید» نصب شده باشد یا مأمور ایستگاه شما را به ایستادن در صف راهنمایی کند، بی‌توجهی به آن از نظر قانونی هم قابل جریمه است . هرچند در اغلب موارد، این مسأله در حد یک عرف اجتماعی می‌ماند و مردم با تذکر شفاهی از فرد می‌خواهند رعایت کند. توصیه می‌شود به عنوان یک ایرانی تازه‌وارد، به این حساسیت فرهنگی توجه ویژه داشته باشید تا از بروز هرگونه تنش جلوگیری شود.
• تعامل میان زنان و مردان و حریم شخصی: در فضای عمومی انگلستان، بر خلاف عرف ایران، اختلاط زنان و مردان آزاد است و رفتارهایی نظیر دست دادن، بغل کردن یا بوسیدن گونه به عنوان احوالپرسی در بین برخی افراد متداول است. البته میزان صمیمیت بستگی به رابطه افراد دارد؛ در محیط‌های کاری و رسمی معمولاً یک دست‌دادن کوتاه کافی است. مهم است بدانید که هرگونه لمس یا رفتار بدنی بدون رضایت طرف مقابل می‌تواند مصداق آزار تلقی شود. قوانین انگلستان از سال ۲۰۲۱ حتی مزاحمت خیابانی به‌ویژه علیه زنان را جدی‌تر گرفته‌اند و پلیس نسبت به گزارش‌هایی مانند متلک‌گویی مستهجن، تعقیب‌کردن یا تعرض بدنی بسیار حساس است. بنابراین ضمن رعایت احترام در برخوردها، اگر خودتان مورد آزار خیابانی قرار گرفتید، تردید نکنید که حق قانونی اعتراض و خبر کردن پلیس را دارید.
• سر‌وصدا و آرامش عمومی: ایجاد آلودگی صوتی و مزاحمت از طریق سر و صدای بلند در اماکن مسکونی یا عمومی، در انگلستان می‌تواند با برخورد قانونی همراه باشد. طبق مقررات، ساعت ۱۱ شب تا ۷ صبح “ساعات شبانه” محسوب می‌شود که هرگونه صدای بلند مستمر طی این مدت می‌تواند غیرمجاز باشد . برای مثال، اگر در منزل خود مهمانی برگزار کرده‌اید یا موسیقی بلند پخش می‌کنید و همسایه‌ها شکایت کنند، مأموران شورای محلی حق دارند پس از اخطار، اقدام به صدور جریمه یا حتی توقیف دستگاه صوتی شما کنند . قانون کنترل آلودگی صوتی ۱۹۹۶ اختیار می‌دهد که در صورت تجاوز شدت صدا از حد مجاز در شب، جریمه‌ای صادر شود. بنابر قانون محیط پاک ۲۰۰۵ نیز شوراها می‌توانند تجهیزاتی مثل دزدگیر منزل را ملزم به داشتن سیستم خاموشی خودکار و فرد کلیددار کنند تا با آلارم ممتد، آسایش عمومی مختل نشود . توصیه می‌شود ایرانیان مقیم انگلستان احترام به حریم صوتی همسایگان را جدی بگیرند؛ مثلاً از جاروبرقی کشیدن یا تکان دادن فرش در ساعات نامتعارف خودداری کنند. جالب است بدانید یک قانون قدیمی در لندن تکان دادن فرش یا قالیچه در خیابان پس از ساعت ۸ صبح را ممنوع کرده است تا سروصدای تکاندن گردوغبار، مزاحم رهگذران و همسایگان نشود. هرچند این قانون مربوط به سال ۱۸۳۹ است و امروزه کاربرد چندانی ندارد، روح آن نشان‌دهنده اهمیت دیرینه نظم و سکوت در فضای شهری بریتانیاست.
• تمیزی و بهداشت محیط: پاکیزه نگه داشتن محیط عمومی یک وظیفه اجتماعی و قانونی در انگلستان است. ریختن زباله، ته‌سیگار یا آدامس در خیابان و معابر عمومی تخلف محسوب می‌شود و افسران شهرداری می‌توانند در همان لحظه برگه جریمه صادر کنند . جریمه انداختن زباله معمولاً به صورت Fixed Penalty Notice بوده و مبلغ آن بسته به مقررات هر منطقه چیزی حدود ۸۰ تا ۱۵۰ پوند است . حتی تف کردن در برخی شهرها به عنوان مصداق به‌هم‌ریختن بهداشت محیط می‌تواند جریمه داشته باشد. بنابراین همیشه زباله‌های کوچک خود را در سطل‌های مخصوص بیندازید و اگر سطل در دسترس نبود، همراه خود نگه دارید تا بعداً دفع کنید. این امر علاوه بر جلوگیری از جریمه، نشان‌دهنده احترام شما به جامعه جدید و جلب‌کننده نگاه مثبت شهروندان خواهد بود.

قوانین مسکن و اجاره در بریتانیا

بخش مهمی از زندگی مهاجران و دانشجویان ایرانی در انگلستان، مربوط به مسائل مسکن و اجاره‌نشینی است. آشنایی با حقوق و تکالیف قانونی در این زمینه، هم از بروز اختلافات با صاحبخانه جلوگیری می‌کند و هم امکان بهره‌مندی از امتیازات را فراهم می‌سازد:

• قرارداد اجاره و حمایت‌های مستأجر: اکثر اجاره‌نامه‌های مسکن در انگلستان در قالب اجاره با مدت معین (Assured Shorthold Tenancy) هستند که حقوقی را برای مستأجر تضمین می‌کند. یکی از این حقوق، الزام قانونی صاحبخانه به سپردن ودیعه (Deposit) به یک صندوق ضمانت دولتی طی ۳۰ روز پس از دریافت است. این قانون جهت حفظ حق مستأجر وضع شده و اگر صاحبخانه ودیعه شما را در یکی از طرح‌های حفاظت از ودیعه ثبت نکند، علاوه بر عدم امکان تخلیه‌ی قانونی شما، ممکن است به پرداخت جریمه‌ای تا سه برابر مبلغ ودیعه به شما محکوم شود . حتماً پس از پرداخت پول پیش، از موجر بخواهید گواهی ثبت آن در سرویس حفاظت از ودیعه را ارائه کند. همچنین در پایان اجاره، صاحبخانه فقط در صورت وارد شدن خسارت یا بدهی معوق، حق کسر از ودیعه را دارد و هرگونه کسر غیرموجه قابل اعتراض قانونی توسط شما خواهد بود.
• حق عدم تبعیض در اجاره مسکن: همان‌طور که اشاره شد، قانون بریتانیا تبعیض نژادی یا مذهبی را ممنوع کرده است. صاحبخانه‌ها قانوناً مجاز نیستند صرفاً به دلیل ملیت یا مذهب شما از اجاره دادن خانه خودداری کنند یا شرایط نابرابر بگذارند . اگر احساس می‌کنید به عنوان یک ایرانی در بازار مسکن با تبعیض مواجه شده‌اید (مثلاً آگهی‌هایی که «فقط اروپایی» ذکر می‌کنند)، می‌توانید با مراکز مشاوره حقوقی یا Citizens Advice صحبت کنید. البته در مقابل، شما هم موظفید مقررات اجاره را رعایت کنید؛ مثلاً بدون اجازه صاحبخانه کسی را به‌طور بلندمدت به عنوان هم‌خانه اضافه نکنید (زیرا ممکن است نقض قرارداد محسوب شود) یا از ملک برای مقاصد غیرمسکونی (مانند کسب‌وکار) استفاده نکنید.
• بررسی وضعیت اقامتی توسط صاحبخانه: طبق قانون مهاجرت، از سال ۲۰۱۶ صاحبان املاک موظف به کنترل وضعیت اقامت و حق اجاره کردن مستأجران خارجی هستند (قانون “Right to Rent”). به این معنی که صاحبخانه قبل از عقد قرارداد باید گذرنامه یا ویزای معتبر شما را رؤیت و از قانونی بودن اقامتتان اطمینان حاصل کند. اگر ویزای شما در میانه اجاره منقضی شود، صاحبخانه حق دارد وضعیت جدید شما را استعلام کند. این قانون جهت جلوگیری از اقامت غیرقانونی تدوین شده و برای شما به عنوان مستأجر مشکلی ایجاد نخواهد کرد، صرفاً آماده ارائه مدارک شناسایی و ویزا در زمان‌های درخواست‌شده باشید.
• پرداخت قبوض و مالیات شورا: در اجاره‌نامه مشخص می‌شود که پرداخت قبوض آب، برق، گاز و اینترنت بر عهده کیست (معمولاً مستأجر) و همچنین آیا مبلغ اجاره شامل Council Tax می‌شود یا خیر. همان‌طور که گفتیم، اگر دانشجو باشید و تنها با دانشجویان هم‌خانه باشید، ملک شما از مالیات معاف است. در غیر این صورت، پرداخت مالیات شورا معمولاً به عهده مستأجر است و عدم پرداخت آن می‌تواند منجر به اخطار و پیگرد از سوی شهرداری شود. پس حتماً در ابتدای اجاره این موارد را روشن کنید و هر ماه بودجه‌ای برای قبوض در نظر بگیرید.
• سروصدا و حقوق همسایگان: در بخش قبل درباره ساعات مجاز سکوت و قوانین مربوط به صدا صحبت کردیم. این موضوع در محیط مسکونی اهمیت دوچندان دارد. در فرهنگ بریتانیا، احترام به آرامش همسایه یکی از اصول زندگی آپارتمانی و محله‌ای است. اگر در مجتمع زندگی می‌کنید، احتمالاً مقررات داخلی مثل منع سروصدای زیاد بعد از ساعت مشخص یا محدودیت نگهداری حیوان خانگی را نیز خواهید دید. شکایت همسایه از سر و صدای زیاد شما (مثلاً موسیقی بلند، مهمانی شبانه یا کوبیدن مداوم در و دیوار) می‌تواند به هشدار رسمی از سوی صاحبخانه یا حتی اقدام قانونی توسط شورای محل منجر شود . پس بهتر است قبل از ایجاد مزاحمت، خودتان مراعات کنید؛ مثلاً درب‌ها را آهسته ببندید، در ساعات استراحت لباسشویی روشن نکنید و در صورت برگزاری دورهمی، به همسایه دیواربه‌دیوار اطلاع بدهید یا پنجره‌ها را ببندید.

• مجوز تلویزیون (TV Licence): یکی از قوانین منحصربه‌فرد انگلستان لزوم داشتن مجوز تلویزیون برای تماشای برنامه‌های زنده‌ی تلویزیونی یا استفاده از سرویس iPlayer بی‌بی‌سی است . بسیاری از مهاجران در بدو ورود با این قانون آشنا نیستند. بر اساس قانون، هر خانه‌ای که تلویزیون دارد یا از هر دستگاهی (کامپیوتر، موبایل، تبلت) برنامه‌های تلویزیونی را همزمان با پخش تماشا می‌کند، باید سالانه لایسنس تی‌وی تهیه کند. هزینه این مجوز در حال حاضر حدود ۱۷۴ پوند در سال است و درآمد آن صرف تأمین بودجه رسانه ملی (BBC) می‌شود. عدم خرید مجوز تلویزیون در صورت کشف، تا ۱۰۰۰ پوند جریمه به همراه دارد . بازرسان TV Licence می‌توانند با ارسال نامه یا حتی مراجعه حضوری، خانه‌هایی که ثبت مجوز ندارند را بررسی کنند. بنابراین اگر دانشجو هستید و در خوابگاه یا منزل شخصی تلویزیون تماشا می‌کنید، اطمینان حاصل کنید که برای محل سکونت شما مجوز تهیه شده است (ساکنین خوابگاه معمولاً باید جداگانه مجوز بگیرند مگر اینکه فقط از دستگاه باتری‌دار استفاده کنند ). این قانون شاید عجیب به نظر برسد، اما عدم رعایت آن می‌تواند سابقه کیفری (هرچند جزئی) برای شما ایجاد کند. پس پرداخت این هزینه را به عنوان یکی از ملزومات زندگی در بریتانیا بپذیرید.
• بیمه منزل و اموال: اگرچه اجباری نیست، ولی توصیه می‌شود برای وسایل شخصی خود در منزل اجاره‌ای بیمه محتویات منزل (Contents Insurance) تهیه کنید. این کار از نظر فرهنگی نیز رایج است که مستأجران برای وسایلشان بیمه می‌گیرند تا در صورت سرقت یا حوادث (آتش‌سوزی، آب‌گرفتگی) خسارت جبران شود. گاهی صاحبخانه این را در قرارداد شرط می‌کند. همچنین توجه داشته باشید که خراب کردن تجهیزات یا مبلمان ملک اجاره‌ای می‌تواند منجر به کسر هزینه از ودیعه یا درخواست غرامت شود؛ پس در حفظ ملک کوشا باشید و هر مشکلی (مثلاً نشتی لوله یا خرابی وسیله برقی) را سریعاً به موجر یا بنگاه اطلاع دهید تا در رفع آن اقدام شود.

قوانین حمل‌ونقل و رانندگی در انگلستان

جابجایی و رانندگی در بریتانیا عرصه دیگری است که پر از قوانین و مقررات مشخص است. تفاوت‌هایی مانند رانندگی در سمت چپ خیابان قطعاً برای ایرانیان مشهود است، اما جزئیات قانونی زیر نیز اهمیت دارد:

• گواهینامه رانندگی و قوانین رانندگی: اگر قصد رانندگی در انگلستان دارید، باید بدانید که جهت رانندگی در این کشور چپ است. این یعنی فرمان خودروها معمولاً سمت راست قرار دارد و در چهارراه‌ها باید ابتدا به راست و سپس چپ نگاه کنید. دارندگان گواهینامه‌ی بین‌المللی یا ایرانی می‌توانند تا ۱۲ ماه پس از ورود با همان گواهینامه رانندگی کنند ، اما پس از یک سال (در صورت اقامت بلندمدت) باید برای گواهینامه بریتانیایی اقدام نمایند. حداقل سن قانونی رانندگی ۱۷ سال است . رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی، از جمله سرعت مجاز، اولویت عبور و علائم راهنمایی، بسیار حیاتی است؛ دوربین‌های کنترل سرعت و چراغ قرمز در همه‌جا حضور دارند و جریمه‌های تخلف (نمره منفی و جرایم نقدی) به طور اتوماتیک ثبت و به آدرس ثبت‌شده خودرو ارسال می‌شوند . برای نمونه، محدودیت سرعت معمول در شهرها ۳۰ مایل (۴۸ کیلومتر) در ساعت است و در بزرگراه‌ها ۷۰ مایل (۱۱۲ کیلومتر) در ساعت . هرگونه تجاوز از سرعت مجاز می‌تواند ضمن جریمه مالی، به کسر امتیاز گواهینامه منجر شود.
• بیمه و مدارک خودرو: بیمه شخص ثالث برای همه وسایل نقلیه موتوری اجباری است و رانندگی بدون بیمه جرم جدی تلقی می‌شود که پلیس می‌تواند خودرو را توقیف کرده و راننده را جریمه یا حتی تحت پیگرد قرار دهد . پس اگر خودرو دارید، حتماً یک بیمه معتبر حداقل در سطح Third-party تهیه کنید. همچنین خودروهای بالای ۳ سال سن باید هر سال تست فنی (MOT) بگذرانند و داشتن برچسب مالیات جاده (Road Tax) یا عوارض سالانه برای همه خودروها الزامی است. رانندگی با خودرویی که مالیات سالانه آن پرداخت نشده یا برگه MOT معتبر ندارد، می‌تواند جریمه و ابطال پلاک در پی داشته باشد. همیشه هنگام رانندگی، گواهینامه، بیمه‌نامه و مدرک مالکیت خودرو (V5C) را همراه داشته باشید یا مطمئن باشید در صورت توقف پلیس، امکان ارائه آن‌ها را دارید.
• کمربند ایمنی و صندلی کودک: طبق قانون، بستن کمربند برای راننده و تمامی سرنشینان در هر جاده و با هر سرعتی اجباری است . جریمه نبستن کمربند به ازای هر نفر اعمال می‌شود. کودکان باید حتماً در صندلی ویژه متناسب با قد و وزن‌شان در خودرو نشانده شوند و تا ۱۲ سالگی یا رسیدن به قد ۱۳۵ سانتیمتر (هرکدام که زودتر باشد) استفاده از صندلی ایمنی کودک الزامی است. تخطی از این امر نیز می‌تواند جریمه و نمره منفی در پی داشته باشد.
• عدم استفاده از تلفن همراه حین رانندگی: قانون بریتانیا به شدت استفاده از موبایل در حین رانندگی را ممنوع کرده است. بر اساس مقررات جدید، در دست گرفتن و استفاده از هر وسیله‌ی ارتباطی (موبایل، تبلت، مسیریاب) در حال رانندگی یا حتی توقف موقت در ترافیک غیرقانونی است . این ممنوعیت شامل پیام دادن، تماس گرفتن، فیلمبرداری یا وب‌گردی می‌شود و سرپیچی از آن جریمه ۲۰۰ پوندی به همراه ۶ امتیاز منفی در گواهینامه خواهد داشت . موارد متعددی گزارش شده که رانندگان تنها به خاطر چک کردن تلفن پشت چراغ قرمز یا پرداخت با موبایل در صف رستوران‌های خودرو (Drive-thru) جریمه شده‌اند . البته قانون استثنائاتی نظیر تماس با ۹۹۹ در شرایط اضطراری یا استفاده از دستگاه برای پرداخت بدون تماس در حال توقف کامل در پمپ بنزین یا عوارضی قائل شده است . اما شرط ایمنی این است که تا حد امکان هنگام رانندگی تلفن خود را کاملاً کنار بگذارید یا از سیستم‌های هندزفری استفاده کنید. پلیس در صورت مشاهده‌ی حواس‌پرتی ناشی از موبایل حتی می‌تواند شما را بابت «کنترل نداشتن بر وسیله نقلیه» متوقف و جریمه کند .
• رانندگی در حالت مستی یا تحت تأثیر مواد: قوانین بریتانیا در خصوص Drink-driving بسیار سخت‌گیرانه است. حد مجاز الکل در خون برای رانندگی ۰٫۰۸٪ تعیین شده است که تقریباً معادل نوشیدن یک پیمانه آبجو متوسط است . اگر پلیس شما را متوقف کند و مشکوک به مصرف الکل باشد، تست تنفس انجام می‌دهد و در صورت مثبت بودن، بازداشت خواهید شد. مجازات رانندگی در حالت مستی، بسته به میزان الکل و سابقه فرد، می‌تواند شامل ۱۲ ماه محرومیت از رانندگی، جریمه سنگین یا حتی حبس باشد. برای مواد مخدر نیز آزمون‌های آنی وجود دارد و قوانین “صفر تحمل” اعمال می‌شود؛ یعنی حضور هر میزان مواد مخدر غیرمجاز در خون راننده تخلف کیفری است. پیام روشن این قانون آن است که پس از مصرف الکل یا مواد، به هیچ‌وجه پشت فرمان نشینید. در صورت نیاز می‌توانید از تاکسی یا وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید که در انگلستان به‌خوبی در دسترس هستند.
• دوچرخه‌سواری و اسکوتر: دوچرخه یک وسیله نقلیه محبوب در بریتانیاست و قوانین مشخصی دارد. برای راندن دوچرخه نیازی به گواهینامه نیست، اما رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی برای دوچرخه‌سواران اجباری است. دوچرخه باید چراغ جلو (سفید) و عقب (قرمز) داشته باشد و در تاریکی یا هوای مه‌آلود روشن باشند . توصیه می‌شود همیشه کلاه ایمنی بپوشید (هرچند اجباری نیست) و از خطوط ویژه دوچرخه یا منتهی‌الیه سمت چپ خیابان حرکت کنید. دوچرخه‌سواری بر روی پیاده‌رو ممنوع است مگر اینکه مسیر مشترک مشخص‌شده باشد . اخیراً اسکوترهای برقی نیز رایج شده‌اند که توجه داشته باشید در حال حاضر راندن اسکوتر برقی خصوصی در معابر عمومی انگلستان غیرقانونی است (تنها اسکوترهای کرایه‌ای موردتأیید شهرداری‌ها آن هم در محدوده‌های مشخص مجازند). پلیس در برخی شهرها اسکوترهای شخصی را توقیف و جریمه‌هایی برایشان صادر می‌کند، چرا که از دید قانون، اسکوتر برقی یک وسیله موتوری نیازمند بیمه و پلاک است که هنوز چارچوب قانونی برایشان تعریف نشده است.
• استفاده از حمل‌ونقل عمومی: سیستم حمل‌ونقل عمومی انگلستان (مترو، قطار، اتوبوس) بسیار منظم است و برای بهره‌مندی از آن باید مقررات ساده‌ای را رعایت کنید. بلیط یا کارت سفر معتبر تهیه کنید و تا پایان سفر نگه دارید؛ ماموران کنترلی در ایستگاه‌ها یا داخل قطارها حضور دارند و اگر بدون بلیط سوار شوید، جریمه سنگینی در انتظار شماست (گاهی تا ۱۰۰ پوند یا بیشتر، و در صورت نپرداختن، احتمال محاکمه در دادگاه) . رعایت نظافت و آرامش در وسایل نقلیه عمومی نیز بسیار مهم است – خوردن غذاهای بودار، گوش دادن به موسیقی بدون هدفون، یا تکلمه تلفنی با صدای بلند، هرچند جرم نیست اما خلاف آداب تلقی می‌شود و ممکن است تذکر راننده یا اطرافیان را به دنبال داشته باشد. در اتوبوس‌ها معمولاً صندلی‌هایی برای سالمندان، معلولان یا خانم‌های باردار مشخص شده که شایسته است در صورت نیاز آنان، جا را واگذار کنید. این موارد بخشی از فرهنگ احترام به دیگران در فضای عمومی است.
• طرح‌های ترافیکی و عوارض شهری: در برخی شهرهای انگلستان – مخصوصاً لندن – ممکن است با مفاهیمی چون “Congestion Charge” (عوارض تردد در محدوده شلوغ) و “ULEZ” (محدوده انتشار کم آلایندگی) برخورد کنید. این‌ها قوانین محلی هستند که برای کاهش ترافیک و آلودگی وضع شده‌اند. به عنوان مثال، اگر با خودرو وارد مرکز شهر لندن در روزهای کاری شوید، ملزم به پرداخت عوارض ترافیک (۱۵ پوند در روز) هستید و عدم پرداخت آن تا نیمه‌شب همان روز، جریمه ۱۶۰ پوندی در پی دارد. همچنین خودروهای قدیمی‌تر که استاندارد آلایندگی یورو۶ ندارند در محدوده ULEZ باید هزینه اضافه‌ای بپردازند. اگر چه ممکن است گردشگران کوتاه‌مدت کمتر با خودرو وارد این محدوده‌ها شوند، اما دانستن این قوانین برای افرادی که با خودروی شخصی در انگلستان تردد می‌کنند حیاتی است تا ناخواسته بدهی بالا بابت جریمه برایشان ثبت نشود.

سخن پایانی

انگلستان کشوری است با سیستم حقوقی منظم و فرهنگ اجتماعی مبتنی بر احترام به قانون و حقوق دیگران. برای یک ایرانی که به این کشور مهاجرت می‌کند یا برای تحصیل و سفر می‌آید، آگاهی عمیق از قوانین – حتی آن‌هایی که شاید در نگاه اول عجیب یا جزئی به نظر برسند – بسیار مهم است. مواردی که در این راهنما ذکر شد، از منع مستی در مکان عمومی گرفته تا لزوم داشتن مجوز تلویزیون یا رعایت نوبت در صف، همگی نشان‌دهنده‌ی اهمیتی است که بریتانیایی‌ها برای نظم، احترام متقابل و امنیت قائل هستند. با رعایت این قوانین و هنجارها، شما نه تنها از دردسرهای حقوقی مصون می‌مانید، بلکه تصویری مثبت از جامعه‌ی ایرانی در ذهن میزبانان خود ایجاد می‌کنید. انطباق با جامعه‌ی جدید مستلزم یادگیری و دقت است – امیدواریم نکات ارائه‌شده توانسته باشد به درک بهتر فضای حقوقی و فرهنگی بریتانیا کمک کند. فراموش نکنید در صورت تردید درباره‌ی هر قانون یا حق خود، از منابع رسمی (مانند سایت GOV.UK ) یا مشاوره‌ی متخصصان بهره بگیرید. با دانش و آگاهی، اقامت شما در بریتانیا توأم با موفقیت، امنیت و آسودگی خواهد بود.

سلب مسئولیت

اطلاعات این مقاله صرفاً جهت اطلاع‌رسانی است و توصیه حقوقی یا مالی محسوب نمی‌شود. مسئولیت تصمیم‌گیری نهایی بر عهده خواننده است.

منابع و مراجع معتبر

1.  GOV.UK – راهنمای استفاده از تلفن همراه هنگام رانندگی (آخرین به‌روزرسانی ۲۰۲۵)
2.  GOV.UK – راهنمای جرایم زیست‌محیطی و جریمه ریختن زباله در اماکن عمومی
3.  GOV.UK – اطلاعات مجوز تلویزیون و جرایم مربوط به نداشتن آن
4. روزنامه گاردین – قوانین عجیب بریتانیا (۲۰۱۶) – اشاره به ممنوعیت مستی در پاب و تکان دادن فرش و غیره
5.  Drinkaware – قوانین نوشیدن الکل در اماکن عمومی و حمل الکل در حمل‌ونقل
6. BSQ Solicitors – توضیح قانونی ممنوعیت اسپری فلفل به عنوان سلاح غیرمجاز در انگلستان
7. London School of Hygiene & Tropical Medicine – مسئولیت‌ها و محدودیت‌های ویزای دانشجویی (Tier 4)
8. قانون کتابخانه‌ها ۱۸۹۸ – منع رفتار اخلال‌گرانه از جمله قمار و ناسزا در کتابخانه‌های عمومی
9. nidirect.gov – راهنمای مزاحمت صوتی و ساعات سکوت شبانه (قوانین ایرلندشمالی، مشابه انگلستان)
10. GOV.UK – حقوق افراد در برابر تبعیض (مشمول قانون برابری ۲۰۱۰)