بررسی وضعیت بیمه درمانی (NHS) برای مهاجران و دانشجویان ایرانی

مقدمه

بریتانیا یکی از مقاصد اصلی مهاجرت و تحصیل برای ایرانیان است. آشنایی با سیستم بهداشت و درمان این کشور برای مهاجران و دانشجویان ایرانی اهمیتی حیاتی دارد. سرویس سلامت همگانی بریتانیا (NHS) نام سیستم ملی بیمه درمانی در انگلستان است که خدمات گسترده‌ای را به صورت رایگان یا کم‌هزینه در اختیار ساکنان قرار می‌دهد . در این مقاله به‌صورت جامع به نقش و نحوه عملکرد NHS، چگونگی ثبت‌نام در پزشک عمومی (GP) و استفاده از خدمات درمانی، تفاوت بیمه درمانی رایگان NHS با بیمه‌های خصوصی، هزینه‌ها و مخارج درمان، چالش‌های پیش روی مهاجران ایرانی در استفاده از NHS، توصیه‌های عملی برای بهره‌مندی بهتر از خدمات درمانی، و در نهایت نتیجه‌گیری می‌پردازیم. این راهنما با لحنی انسانی و روان ارائه شده و برای وب‌سایت (مناسب اصول سئو و نگارش وبلاگی) آماده شده است.

NHS چیست و چگونه کار می‌کند؟

NHS (National Health Service) سیستم ملی خدمات درمانی بریتانیاست که بودجه آن از محل مالیات‌های عمومی تأمین می‌شود. به بیان ساده، NHS تضمین می‌کند هر فردی که به طور قانونی در بریتانیا زندگی می‌کند بتواند بدون پرداخت هزینه‌های سنگین از خدمات پایه درمانی استفاده کند . این خدمات شامل مراقبت‌های پزشکی اولیه توسط پزشک عمومی، ویزیت متخصصان در صورت ارجاع، بستری شدن در بیمارستان‌های دولتی، خدمات اورژانس، مراقبت‌های بارداری و زایمان، خدمات بهداشت روان، واکسیناسیون و بسیاری موارد دیگر می‌شود . NHS بر اصل “رایگان بودن در نقطه مصرف” استوار است؛ یعنی شهروندان و افراد مقیم قانونی هنگام دریافت بیشتر خدمات درمانی هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنند و مخارج آن از محل مالیات‌ها پوشش داده می‌شود .

به طور روزمره، سهم هزینه‌های درمانی در بودجه خانواده‌ها بسیار اندک است. به عنوان نمونه، بر اساس آمارهای موجود هر فرد ساکن بریتانیا به طور متوسط سالانه تنها حدود ۵۰۰ پوند بابت هزینه‌های درمانی از جیب خود پرداخت می‌کند (این مبلغ عمدتاً صرف مواردی مانند داروهای بدون نسخه، نسخه‌های دارویی با مشارکت مالی بیمار، و خدماتی چون دندان‌پزشکی یا عینک می‌شود). این رقم نشان‌دهنده پوشش گسترده و موثر NHS در کاستن از مخارج درمانی است. البته NHS تنها یک سازمان واحد نیست؛ ارائه خدمات درمانی در بریتانیا به صورت منطقه‌ای مدیریت می‌شود. برای مثال، در کنار NHS انگلستان، نظام‌های متناظر در اسکاتلند و ولز و همچنین خدمات بهداشت و اجتماعی ایرلند شمالی وجود دارند . اصول کلی در همه این سیستم‌ها مشابه است، هرچند در برخی جزئیات (مانند هزینه نسخه دارو) تفاوت‌هایی دارند که در ادامه اشاره می‌کنیم.

به طور خلاصه، NHS نقش ستون فقرات نظام سلامت بریتانیا را ایفا می‌کند و یکی از مزایای مهم زندگی در این کشور برای شهروندان و مهاجران است . این سیستم که از سال ۱۹۴۸ راه‌اندازی شده، بر پایه دسترسی همگانی و عدالت در سلامت بنا شده است و تلاش می‌کند هیچ فردی به دلیل وضعیت مالی از خدمات درمانی محروم نماند.

ثبت‌نام در پزشک عمومی (GP) و نحوه استفاده از خدمات درمانی

پزشک عمومی (General Practitioner – GP) اولین نقطه تماس شما با سیستم درمانی انگلستان است. هر فرد مقیم (از جمله دانشجویان بین‌المللی و مهاجران) پس از ورود به بریتانیا باید در نزدیک‌ترین مرکز پزشک عمومی محل سکونت خود ثبت‌نام کند . ثبت‌نام در GP بسیار حائز اهمیت است، زیرا بدون این ثبت‌نام دسترسی شما به بسیاری از خدمات غیر اورژانسی NHS با دشواری همراه خواهد شد. توصیه می‌شود به محض استقرار در محل زندگی خود (مثلاً خوابگاه یا منزل)، یک درمانگاه یا مطب پزشک عمومی در نزدیکی را پیدا کرده و فرآیند ثبت‌نام را کامل کنید . برای یافتن پزشک عمومی می‌توانید از وب‌سایت رسمی NHS استفاده کنید که با وارد کردن کدپستی، نزدیک‌ترین مراکز درمانی را به شما نشان می‌دهد . همچنین بسیاری از دانشگاه‌های بریتانیا در مرکز خدمات دانشجویی خود راهنمایی برای ثبت‌نام دانشجویان در یک GP محلی ارائه می‌کنند.

مدارک لازم برای ثبت‌نام: ثبت‌نام در پزشک عمومی معمولاً رایگان است و نیاز به مدارک پیچیده‌ای ندارد. طبق قوانین NHS، از نظر تئوری هیچ کس نباید صرفاً به دلیل نداشتن مدرک محل سکونت یا وضعیت مهاجرت از ثبت‌نام محروم شود . با این حال، در عمل بهتر است هنگام مراجعه برای ثبت‌نام، مدارکی مانند پاسپورت یا کارت شناسایی، ویزا یا BRP (کارت اقامت بیومتریک) و مدرکی دال بر نشانی محل سکونت (مثلاً قرارداد اجاره یا قبض خدمات) همراه داشته باشید. اگر دانشجو هستید، نامه‌ی پذیرش یا کارت دانشجویی خود را نیز ببرید . پر کردن یک فرم ثبت‌نام (فرم استاندارد GMS1) نیز معمولاً لازم است که شامل اطلاعات اولیه شخصی، مشخصات تماس و تاریخچه پزشکی مختصر است. پس از تکمیل فرآیند، چند هفته بعد شماره NHS منحصر‌به‌فرد خود را دریافت می‌کنید که برای شناسایی شما در سیستم بهداشت استفاده می‌شود .

نحوه استفاده از خدمات پس از ثبت‌نام: با ثبت‌نام در یک مطب پزشک عمومی، شما به صورت یک بیمار NHS شناخته می‌شوید و می‌توانید از خدمات آن بهره‌مند شوید. هر زمان مشکل سلامتی غیر اورژانسی داشتید، ابتدا باید با مطب GP تماس بگیرید و وقت ملاقات رزرو کنید. پزشک عمومی می‌تواند بسیاری از بیماری‌های رایج را تشخیص و درمان کند. در صورت نیاز به خدمات تخصصی‌تر، GP شما را به پزشک متخصص یا بیمارستان مربوطه ارجاع خواهد داد. توجه داشته باشید که در بریتانیا برخلاف ایران، معمولاً مراجعه مستقیم به پزشک متخصص صورت نمی‌گیرد و سیستم ارجاع از طریق پزشک عمومی برقرار است. بنابراین، برای دیدن متخصص ابتدا باید توسط GP دیده شوید مگر در موارد خاصی که سیستم ارجاع وجود ندارد.

مراکز اورژانس و موارد اضطراری: در شرایط فوریتی و تهدید‌کننده زندگی یا موارد اورژانسی شدید (مانند حمله قلبی، سکته، تصادف شدید)، باید مستقیماً با شماره ۹۹۹ تماس گرفته یا به نزدیک‌ترین بخش اورژانس بیمارستان (A&E) مراجعه کنید. خدمات اورژانس NHS برای همه افراد – حتی گردشگران – رایگان است . برای مشکلات فوری اما غیر تهدیدکننده حیات (مثل تب شدید، درد ناگهانی که اورژانسی نیست) می‌توانید با شماره ۱۱۱ (خدمات مشاوره پزشکی تلفنی NHS) تماس بگیرید. اپراتورهای NHS 111 به صورت ۲۴ ساعته شما را راهنمایی می‌کنند که باید چه اقداماتی انجام دهید و در صورت لزوم شما را به سرویس مناسب ارجاع می‌دهند . (قابل ذکر است که سرویس ۱۱۱ امکان ارائه مشاوره با مترجم را نیز دارد و در صورت نیاز می‌توانید درخواست مترجم فارسی کنید ). همچنین در برخی شهرها مراکز درمانی فوری (Urgent Treatment Centre) وجود دارد که بدون وقت قبلی برای آسیب‌ها و بیماری‌های جزئی (مثل بریدگی، سوختگی سطحی، علائم معمولی آنفلوآنزا و …) خدمات ارائه می‌دهند .

دوره‌های تعطیلی یا سفر: اگر در زمان تعطیلات دانشگاه به طور موقت در شهر دیگری اقامت دارید (مثلاً دیدار اقوام در شهر دیگر)، و به خدمات پزشکی نیاز پیدا کردید، می‌توانید به عنوان بیمار موقت (Temporary Patient) به یک مطب GP در آن نزدیکی مراجعه کنید . تا ۱۴ روز می‌توانید از خدمات NHS در آن منطقه به شکل موقت بهره‌مند شوید و در صورت بیشتر شدن مدت، لازم است به طور موقت ثبت‌نام انجام دهید. در هر صورت، داشتن یک پزشک عمومی خانوادگی یا دانشجویی که پرونده شما نزد اوست، در استفاده سریع و مناسب از خدمات بهداشتی بسیار مؤثر است.

تفاوت بیمه درمانی رایگان NHS و بیمه‌های خصوصی

یکی از سوالات رایج مهاجران این است که آیا علاوه بر پوشش NHS نیاز به بیمه درمانی خصوصی وجود دارد یا خیر. بیمه درمانی رایگان NHS در واقع همان پوشش پایه‌ای است که NHS به افراد مقیم ارائه می‌دهد و هزینه آن از طریق مالیات‌ها (و برای مهاجران از طریق پرداخت IHS) تأمین شده است. در مقابل، بیمه خصوصی به طرح‌هایی گفته می‌شود که شما مستقلاً از شرکت‌های بیمه تهیه می‌کنید و مستلزم پرداخت حق بیمه ماهانه یا سالانه است. در ادامه، مهم‌ترین تفاوت‌های این دو سیستم را بررسی می‌کنیم:

• هزینه و پرداخت‌ها: خدمات NHS برای افراد تحت پوشش، در زمان دریافت خدمات رایگان است . شما برای ویزیت دکتر، انجام آزمایش‌های معمول، بستری شدن و جراحی در بیمارستان دولتی پولی پرداخت نمی‌کنید (جز موارد هزینه‌های جانبی کوچک که در بخش بعد اشاره خواهد شد). در مقابل، استفاده از خدمات درمانی خصوصی هزینه‌بر است؛ یا باید از قبل بیمه درمانی خصوصی تهیه کرده باشید یا هزینه هر خدمت را از جیب بپردازید .
• زمان انتظار و دسترسی: از آنجا که NHS یک سیستم همگانی است، به دلیل تقاضای بالا ممکن است برای دریافت برخی خدمات لیست انتظار وجود داشته باشد. مثلاً برای جراحی‌های انتخابی یا ویزیت‌های متخصص غیرضروری، انتظار چند هفته تا چند ماه دور از ذهن نیست . NHS طبق قوانین خود تلاش می‌کند بیماران غیراضطراری حداکثر ظرف ۱۸ هفته از زمان ارجاع توسط GP تحت درمان قرار گیرند ، اما عملاً در سال‌های اخیر به دلیل فشار مراجعه‌کنندگان، بعضاً انتظار طولانی‌تر هم می‌شود. در بیمه و مراکز خصوصی معمولاً زمان انتظار بسیار کوتاه‌تر است و شما می‌توانید در زمانی بسیار زودتر به پزشک متخصص یا جراحی موردنظر دسترسی پیدا کنید .
• انتخاب پزشک و بیمارستان: در سیستم NHS شما معمولاً انتخاب زیادی در مورد پزشک معالج یا زمان دقیق عمل جراحی ندارید؛ به ویژه در بیمارستان‌های دولتی شما تحت نظر پزشکی که شیفت یا نوبت آن روز است درمان می‌شوید. اما در سیستم خصوصی آزادی انتخاب بیشتری دارید؛ می‌توانید جراح یا متخصص خاصی را انتخاب کنید و حتی بیمارستان یا کلینیک خصوصی مدنظر خود را برگزینید . همچنین امکانات رفاهی در بیمارستان‌های خصوصی (مانند اتاق‌های اختصاصی، غذای سفارشی و …) معمولاً بهتر است.
• دامنه خدمات درمانی: NHS تمامی خدمات ضروری و پایه پزشکی را پوشش می‌دهد و هیچ تفاوتی از نظر کیفیت استاندارد درمان بین بیماران پولی و عادی قائل نمی‌شود. با این حال، برخی درمان‌های تخصصی یا داروهای بسیار نوین ممکن است تحت پوشش NHS نباشند یا دریافت آن‌ها مستلزم شرایط ویژه باشد. شرکت‌های بیمه خصوصی گاهی پوشش درمان‌های اضافه‌تری را ارائه می‌دهند (مثلاً برخی داروهای خاص یا چکاپ‌های کامل سالیانه) که در NHS به صورت معمول ارائه نمی‌شود .
• نیاز یا عدم نیاز به بیمه خصوصی: خوشبختانه اکثر دانشجویان و مهاجران ایرانی نیازی به تهیه بیمه خصوصی احساس نمی‌کنند، زیرا NHS بیشتر نیازهای درمانی پایه را به خوبی و با هزینه بسیار کم پوشش می‌دهد . تنها هزینه عمده، همان هزینه IHS است که در ابتدا پرداخته‌اند (و در بخش بعد به آن می‌پردازیم). با این وجود، برخی افراد برای آرامش خاطر یا دریافت سریع‌تر خدمات، بیمه خصوصی تهیه می‌کنند. داشتن بیمه خصوصی می‌تواند در مواردی مفید باشد؛ مثلاً اگر بخواهید یک عمل غیرضروری (الکتیو) را بدون نوبت طولانی انجام دهید یا به پزشک خاصی خارج از NHS مراجعه کنید. اما توجه داشته باشید که حتی در صورت داشتن بیمه خصوصی، پرداخت IHS (در صورت الزام ویزا) الزامی است و بیمه خصوصی جایگزین آن نخواهد بود .

در مجموع، NHS نقش بیمه پایه و همگانی را برای ساکنان ایفا می‌کند و بسیاری از افراد تنها با اتکا به همین سیستم به‌خوبی درمان می‌شوند. بیمه خصوصی یک گزینه تکمیلی و لوکس محسوب می‌شود که بیشتر برای کاهش زمان انتظار یا دریافت خدمات ویژه به کار می‌رود. تصمیم‌گیری در مورد تهیه بیمه خصوصی بستگی به شرایط سلامتی، میزان بودجه و ترجیحات شخصی شما دارد.

هزینه‌ها و مخارج درمان در بریتانیا

یکی از مهم‌ترین مباحث برای مهاجران، آگاهی از هزینه‌های مرتبط با سلامت در بریتانیاست. همان‌طور که گفته شد، بخش عمده خدمات NHS در هنگام دریافت، رایگان است؛ اما دو حوزه مهم هزینه‌ای وجود دارد که باید در نظر گرفته شود: هزینه مهاجر (IHS) که پیشاپیش برای پوشش NHS پرداخت می‌کنید و هزینه‌های جانبی خدمات پزشکی (مانند دارو، دندان‌پزشکی و غیره) که ممکن است برعهده خود فرد باشد. در این بخش به تفکیک این موارد را بررسی می‌کنیم.

1. هزینه مهاجرتی سلامت (Immigration Health Surcharge – IHS)

افرادی که با ویزای بیش از ۶ ماه (مانند ویزای تحصیلی یا کاری) به بریتانیا می‌آیند، باید در زمان درخواست ویزا هزینه مهاجرتی سلامت یا IHS را پرداخت کنند . پرداخت IHS به این معناست که شما در مدت اقامت خود می‌توانید درست مانند شهروندان انگلیسی از خدمات NHS استفاده کنید . مبلغ IHS طی سال‌های اخیر افزایش یافته است. بر اساس آخرین تغییرات، از فوریه ۲۰۲۴:

• دانشجویان بین‌المللی و افراد تحت تکفل آن‌ها: سالانه £۷۷۶ پوند برای هر نفر . (قبل از این تاریخ مبلغ IHS برای دانشجویان £۴۷۰ بود که اکنون حدود ۶۶٪ افزایش یافته است .)
• سایر ویزاها (کاری، مهاجرتی و …): سالانه £۱٬۰۳۵ پوند برای هر نفر .

این مبلغ ضرب در تعداد سال‌های ویزای شما محاسبه و معمولاً یکجا هنگام درخواست ویزا اخذ می‌شود . به عنوان مثال، یک دانشجوی ایرانی که برای دوره کارشناسی ۳ ساله پذیرش گرفته، باید حدود ۳×۷۷۶ = ۲٬۳۲۸ پوند بابت IHS بپردازد . یا یک خانواده ۴ نفره که با ویزای کاری ۵ ساله مهاجرت می‌کنند ممکن است در مجموع نزدیک £۱۵٬۰۰۰ بابت IHS پنج‌ساله‌ی همه اعضا پرداخت کنند . این ارقام قابل توجه‌اند و لازم است حتماً در برآورد هزینه‌های مهاجرت لحاظ شوند. خوشبختانه، پس از پرداخت IHS و دریافت ویزا، دیگر برای اغلب خدمات درمانی نیازی به پرداخت مبلغ اضافی نخواهید داشت. شما یک شماره NHS دریافت می‌کنید و تحت پوشش کامل خدمات درمانی قرار می‌گیرید .

نکته: افرادی که با ویزای کوتاه‌مدت (کمتر از ۶ ماه) به بریتانیا می‌آیند (مثلاً ویزای توریستی یا دوره‌های آموزشی کوتاه)، مشمول پرداخت IHS نیستند . اما در عوض، این افراد حق استفاده رایگان از بیشتر خدمات NHS را ندارند و در صورت نیاز به درمان باید هزینه‌های سنگینی بپردازند. اگر در این دسته هستید، حتماً قبل از سفر بیمه مسافرتی/درمانی بین‌المللی مناسب تهیه کنید تا در طول اقامت کوتاه خود در بریتانیا در مقابل هزینه‌های درمانی محافظت شوید . (البته خدمات اورژانس و برخی مراقبت‌های فوری برای همه افراد بدون هزینه ارائه می‌شود، اما مثلاً اگر نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشید به عنوان بیمار خارجی هزینه‌بر خواهد بود.)

 2.هزینه‌های جانبی خدمات درمانی در NHS

در حالی که ویزیت پزشک عمومی، مشاوره‌های تخصصی، بستری در بیمارستان و اعمال جراحی در NHS رایگان است ، تعدادی از خدمات و اقلام هستند که مشمول پرداخت هزینه توسط بیمار می‌شوند. مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• نسخه دارو (Prescription): در انگلستان هر بار که پزشک عمومی یا متخصص برای شما دارویی را تجویز می‌کند، برای دریافت آن از داروخانه باید مبلغ ثابتی به عنوان هزینه نسخه بپردازید . این مبلغ به ازای هر قلم دارو محاسبه می‌شود. هزینه نسخه در سال‌های اخیر چندبار افزایش یافته و در حال حاضر (سال ۲۰۲۴) در انگلستان هر قلم دارو ۹٫۶۵ پوند هزینه داشت که از ماه می ۲۰۲۴ کمی به £۹٫۹۰ پوند افزایش یافته است . توجه کنید این هزینه صرف‌نظر از قیمت واقعی دارو است (چه داروی ارزان باشد چه گران) و برای هر قلم جداگانه دریافت می‌شود؛ مثلاً اگر نسخه شما شامل ۳ دارو باشد باید ۳ بار این مبلغ را پرداخت کنید. البته برخی افراد از پرداخت هزینه نسخه معاف هستند – برای مثال افراد زیر ۱۸ سال (یا زیر ۱۹ سال اگر دانش‌آموز تمام‌وقت باشند)، زنان باردار، بیماران مبتلا به برخی بیماری‌های خاص و افراد بالای ۶۰ سال نسخه رایگان دارند . همچنین در اسکاتلند، ولز و ایرلند شمالی نسخه‌های NHS برای همه افراد رایگان است (بودجه این بخش را دولت‌های محلی تأمین می‌کنند).

برای کاهش هزینه نسخه‌ها، اگر می‌دانید در سال تعداد زیادی دارو برایتان تجویز می‌شود، می‌توانید یک کارت پیش‌پرداخت نسخه (Prescription Prepayment Certificate) تهیه کنید که به شکل اشتراک سه‌ماهه یا سالانه هزینه نسخه‌های نامحدود را پوشش می‌دهد و در مجموع ارزان‌تر تمام می‌شود.

• دندان‌پزشکی (NHS Dental): خدمات دندان‌پزشکی در سیستم NHS رایگان نیستند اما تعرفه‌ی آن‌ها نسبت به مراکز خصوصی بسیار پایین‌تر و یارانه‌ای است . دندان‌پزشکان معمولاً هزینه خدمات را در سه باند (Band) تعریف می‌کنند: معاینه و کارهای ساده (باند 1)، خدمات متوسط مثل پر کردن یک دندان (باند 2)، و خدمات پیچیده مثل روکش یا پروتز (باند 3). به عنوان نمونه، هزینه یک معاینه و جرم‌گیری ساده (باند 1) در انگلستان حدود £25 و پر کردن دندان (باند 2) حدود £70 الی £80 است که این ارقام بسیار کمتر از هزینه‌ی همان خدمات در کلینیک خصوصی است. با این حال، دانشجویان بین‌المللی مشمول تخفیف ویژه‌ای در دندان‌پزشکی NHS نمی‌شوند و باید مانند سایرین پرداخت را انجام دهند. بسیاری از دانشجویان برای صرفه‌جویی بیشتر، از طرح‌های تخفیف دانشجویی یا بیمه‌های مخصوص دندان‌پزشکی استفاده می‌کنند – برای مثال برخی شرکت‌ها بیمه دندان‌پزشکی با حق بیمه پایین عرضه می‌کنند که بخشی از هزینه‌ها را برمی‌گرداند.
• معاینه چشم و عینک: معاینه چشم (بینایی‌سنجی) در انگلستان توسط اپتومتریست‌ها (که اکثرشان در فروشگاه‌های عینک‌فروشی فعالیت دارند) انجام می‌شود و معمولاً شامل هزینه است (حدود £۲۰ تا £۳۰). NHS هزینه معاینه چشم را فقط برای افراد زیر ۱۹ سال (در حال تحصیل) یا بالای ۶۰ سال و برخی شرایط خاص پوشش می‌دهد. هزینه خرید عینک یا لنز نیز بر عهده خود فرد است، اگرچه تخفیف‌های دانشجویی یا طرح‌های پرداخت اقساطی در برخی فروشگاه‌ها وجود دارد.
• سایر خدمات: برخی خدمات تخصصی مانند فیزیوتراپی، گفتاردرمانی، خدمات مشاوره روان‌شناسی در موارد غیرحاد ممکن است مدت انتظار بالایی در NHS داشته باشند. به همین دلیل گاهی افراد ترجیح می‌دهند این قبیل خدمات را به صورت خصوصی و با هزینه شخصی دریافت کنند. واکسیناسیون‌های معمول و مراقبت‌های دوران بارداری و زایمان برای همه افراد تحت NHS رایگان است. ولی خدماتی مانند گواهی پزشکی برای اداره مهاجرت یا آزمایش‌های ویژه به درخواست شخصی (که جنبه درمانی مستقیم ندارد) ممکن است هزینه‌بردار باشد.

در مجموع، هزینه‌های درمانی برای فرد مقیم بریتانیا بسیار معقول و کنترل‌شده است؛ به شرط آن‌که مراحل اداری لازم مانند پرداخت IHS (برای مهاجران) و ثبت‌نام در NHS انجام شده باشد . آگاهی از مواردی که مشمول هزینه می‌شوند به شما کمک می‌کند برنامه‌ریزی مالی بهتری داشته باشید و در صورت نیاز، از کمک‌ها و تخفیف‌های موجود بهره ببرید.

چالش‌های استفاده از NHS برای مهاجران ایرانی

مهاجران و دانشجویان ایرانی پس از ورود به بریتانیا ممکن است با چالش‌ها و تفاوت‌هایی در سیستم درمانی روبه‌رو شوند که آگاهی از آن‌ها پیشاپیش می‌تواند استرس و مشکلات را کاهش دهد. در این بخش به چند مورد از مهم‌ترین چالش‌ها اشاره می‌کنیم:

1. زبان و ارتباط: یکی از موانع اولیه می‌تواند تسلط به زبان انگلیسی در محیط پزشکی باشد. توضیح علائم بیماری یا فهم دقیق توصیه‌های پزشک به زبان خارجی برای برخی افراد دشوار است. خوشبختانه NHS برای این مشکل راه‌حل دارد. اگر شما یا اعضای خانواده‌تان در درک زبان مشکل دارید، می‌توانید درخواست مترجم کنید. طبق راهنمای رسمی دولت، ارائه خدمات مترجمی به بیماران در NHS رایگان است و وظیفه مراکز درمانی است که در صورت نیاز بیمار، مترجم حرفه‌ای فراهم کنند . بسیاری از بیمارستان‌ها و برخی مطب‌ها امکان حضور مترجم حضوری یا تلفنی دارند. حتی با تماس به سرویس NHS 111 نیز می‌توانید اعلام کنید که فارسی‌زبان هستید و آن‌ها یک مترجم تلفنی فارسی را در تماس اضافه می‌کنند . بنابراین، خجالت نکشید و اگر احساس می‌کنید برای فهمیدن یا بیان مشکل پزشکی نیاز به کمک زبانی دارید حتماً درخواست مترجم کنید. این کار حق شماست و به بهبود دقت و ایمنی درمان کمک می‌کند.
2. سیستم ارجاع و سبک درمان: در ایران معمول است که در صورت نیاز مستقیماً به پزشک متخصص مراجعه کنیم یا برای هر آزمایش و دارویی به سرعت اقدام شود. اما در بریتانیا روند درمان مرحله‌ای‌تر است. پزشک عمومی نقش غربال‌گر را دارد و تنها در صورت لزوم شما را به متخصص ارجاع می‌دهد . گاهی ممکن است از دید بیمار، اقدامات اولیه NHS کافی به نظر نرسد (مثلاً پزشک به جای تجویز آنتی‌بیوتیک قوی، استراحت و مایعات توصیه کند). باید توجه داشت که پروتکل‌های بالینی در بریتانیا مبتنی بر شواهد علمی است و در بسیاری موارد از تجویز دارو یا آنتی‌بیوتیک غیرضروری خودداری می‌شود. این ممکن است در ابتدا برای ما که به نسخه‌های پُر دارو عادت داریم ناامیدکننده باشد، اما در اغلب موارد روند درستی است. صبر و اعتماد به سیستم در عین پیگیری محترمانه حق خود برای دریافت مراقبت مناسب، تعادل مهمی است که باید رعایت شود. اگر احساس کردید مشکلتان نادیده گرفته شده، می‌توانید با GP خود مجدداً مشورت کنید یا نظر پزشک دیگری را جویا شوید.
3. زمان انتظار: همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، یکی از چالش‌های NHS طولانی بودن نوبت‌ها برای موارد غیراورژانسی است . مثلا ممکن است برای یک ویزیت متخصص قلب یا انجام MRI چندین هفته انتظار بکشید. این مسأله به‌ویژه در سال‌های اخیر به دلیل افزایش تقاضا و محدودیت منابع، برجسته‌تر شده است. طبق آمار اوایل ۲۰۲۴ حدود ۷٫۵ میلیون نفر در لیست انتظار خدمات بیمارستانی NHS در انگلستان بودند که رکورد بالایی محسوب می‌شود. برای بیمارانی که از سیستم‌های خصوصی یا نیمه‌خصوصی آمده‌اند، این انتظار طولانی می‌تواند ناخوشایند باشد. راه‌حل چیست؟ اگر مشکلتان جدی نیست، باید با پزشک خود در تماس باشید و صبورانه منتظر بمانید یا در صورت بدتر شدن حال، اطلاع دهید تا اولویت شما بالاتر رود. اگر مشکلتان کیفیت زندگی را شدیداً تحت تأثیر قرار داده و توان مالی دارید، می‌توانید موازی با انتظار در NHS، یک مشاوره خصوصی هم بگیرید تا خیال‌تان راحت‌تر شود. اما بسیاری از بیماران با وجود انتظار، نهایتاً خدمات درمانی مناسب را دریافت می‌کنند. برنامه‌ریزی زمانی (مثلاً زودتر اقدام کردن برای چکاپ‌ها) می‌تواند تا حدی این چالش را کاهش دهد.
4. تفاوت‌های فرهنگی در مراقبت: ممکن است با مواردی در بیمارستان‌ها مواجه شوید که برایتان جدید باشد؛ از نحوه نوبت‌گیری گرفته تا تعامل پرسنل. برای مثال، در NHS رسم است که بیمار (جز در موارد خاص) خودش همراه به بیمارستان نمی‌آورد مگر نیاز به کمک داشته باشد؛ یا ملاقات بیماران بستری محدود به ساعات خاص است. همچنین مفهوم رضایت آگاهانه (Informed Consent) برای هر اقدام پزشکی بسیار جدی گرفته می‌شود – یعنی پزشکان باید قبل از هر عمل یا درمان، اطلاعات کافی به بیمار بدهند و از او رضایت بگیرند. آشنایی با این رویه‌ها به شما کمک می‌کند احساس غربت کمتری بکنید.
5. مسائل مربوط به داروها: داروهای رایج در ایران ممکن است در بریتانیا با نام‌های تجاری دیگری موجود باشند یا در دسترس نباشند. بهتر است اگر بیماری مزمنی دارید و داروی خاصی مصرف می‌کنید، هنگام مراجعه به پزشک بریتانیایی نام علمی (Generic Name) دارو و دوز آن را بدانید تا بتوانند معادلش را تجویز کنند. همراه داشتن خلاصه پرونده پزشکی یا نسخه‌های قبلی ترجمه‌شده به انگلیسی می‌تواند بسیار مفید باشد.

به طور کلی، انعطاف‌پذیری و کسب آگاهی کلید غلبه بر چالش‌هاست. بیشتر کارکنان NHS با فرهنگ‌های مختلف آشنا هستند و با بیماران خارجی محترمانه برخورد می‌کنند. اگر سوال یا ابهامی دارید، حتماً بپرسید. اگر چیزی را متوجه نشدید، خواهش کنید تکرار یا به شکل ساده‌تر توضیح دهند. هدف مشترک بیمار و پزشک بهبود سلامتی شماست، پس با حفظ اعتمادبه‌نفس و پیگیری به‌موقع، می‌توانید از سد چالش‌ها عبور کنید.

توصیه‌های عملی برای مهاجران و دانشجویان ایرانی

در این قسمت، چند توصیه‌ی کاربردی را مرور می‌کنیم که به تجربه‌ی بهتر شما از سیستم درمانی بریتانیا کمک می‌کند:

1. هرچه زودتر در GP ثبت‌نام کنید: همان‌طور که تأکید شد، پس از اسکان در بریتانیا اولین قدم، ثبت‌نام در پزشک عمومی است . این کار را به تأخیر نیندازید؛ حتی اگر اکنون بیمار نیستید. داشتن GP به منزله داشتن یک پشتیبان درمانی در مواقع نیاز است.
2. مدارک پزشکی خود را ساماندهی کنید: اگر بیماری مزمن یا سابقه درمانی مهمی دارید، خلاصه‌ای از پرونده پزشکی خود (ترجیحاً به زبان انگلیسی) و لیست داروهای مصرفی را همراه داشته باشید. این اطلاعات را در اولین ویزیت به GP خود بدهید تا در پرونده NHS شما ثبت شود. همچنین وضعیت واکسیناسیون خود و خانواده‌تان را بررسی کنید؛ ممکن است لازم باشد برخی واکسن‌ها (مثلاً واکسن مننژیت برای دانشجویان جدید) را در بریتانیا دریافت کنید .
3. شماره NHS و اطلاعات بیمه را حفظ کنید: پس از ثبت‌نام، یک شماره NHS منحصربه‌فرد دریافت می‌کنید. این شماره را به خاطر بسپارید یا در گوشی خود یادداشت کنید. همچنین اگر کارت بیمه سلامت اروپایی (GHIC) یا هر بیمه مسافرتی دارید، اطلاعات آن را همراه داشته باشید.
4. از داروخانه و داروساز بهره ببرید: داروسازان (Pharmacists) در بریتانیا آموزش‌دیده‌اند تا در مورد بیماری‌های ساده و داروهای بدون نسخه مشاوره دهند . اگر دچار مشکلات جزئی مانند سرماخوردگی خفیف، سردرد یا سرفه شده‌اید، می‌توانید ابتدا به داروخانه مراجعه کنید. بسیاری از داروهای متداول سرماخوردگی، مسکن‌ها، و داروهای گوارشی بدون نسخه قابل تهیه هستند. داروساز می‌تواند به شما بگوید آیا نیاز به مراجعه به دکتر دارید یا می‌توانید با درمان‌های ساده مشکل را حل کنید. این کار هم در وقت شما صرفه‌جویی می‌کند و هم بار اضافه از روی سیستم NHS برمی‌دارد.
5. فرق موقعیت‌های اورژانسی و عادی را بدانید: برای یک تب ساده یا گلودرد، به اورژانس بیمارستان مراجعه نکنید. در عوض، به GP یا مرکز فوری مراجعه کنید یا با 111 تماس بگیرید. از سوی دیگر، در مواردی مانند درد شدید قفسه سینه، علائم سکته، خونریزی شدید و موارد تهدیدکننده حتماً با 999 تماس بگیرید یا مستقیماً راهی A&E شوید. آشنایی با این موارد حیاتی است.
6. از امکانات بهداشت روان استفاده کنید: زندگی در غربت و فشارهای تحصیل یا کار ممکن است بر سلامت روان شما تأثیر بگذارد. بدانید که در بریتانیا صحبت درباره مشکلات روحی روانی تابو نیست و کمک گرفتن از مشاور یا پزشک عمومی کاملاً عادی است. اگر احساس افسردگی، اضطراب یا تنهایی شدید دارید، با GP خود مطرح کنید تا به خدمات مشاوره (counseling) یا روان‌درمانی رایگان NHS ارجاع شوید. دانشگاه‌ها هم معمولاً مراکز مشاوره دانشجویی دارند که محرمانه به شما کمک می‌کنند.
7. از حقوق خود مطلع باشید: شما به عنوان یک بیمار حق و حقوقی دارید. حق دارید از روند درمان خود مطلع شوید، درباره روش‌های جایگزین بپرسید، یا اگر از سطح مراقبت ناراضی هستید شکایت رسمی کنید. همچنین حق گرفتن نظر دوم پزشکی (Second Opinion) وجود دارد. آگاهی از حقوق بیمار به شما کمک می‌کند در سیستم NHS احساس اطمینان بیشتری داشته باشید. برای مثال، اگر از کیفیت خدمات یک پزشک رضایت ندارید، می‌توانید درخواست تغییر پزشک در همان مطب یا حتی تغییر مطب GP بدهید.
8. به فکر بیمه مسافرتی هنگام خروج از بریتانیا باشید: اگر دانشجو یا مقیم بریتانیا هستید و قصد سفر به کشورهای دیگر (مثلاً سفر تعطیلاتی به اروپا یا بازگشت کوتاه‌مدت به ایران) را دارید، به یاد داشته باشید که پوشش NHS محدود به داخل بریتانیاست. برای سفرهای خارجی بهتر است بیمه مسافرتی تهیه کنید تا در صورت بیماری یا حادثه در خارج، هزینه‌هایتان جبران شود.
9. پیشگیری را جدی بگیرید: سیستم NHS تاکید زیادی بر پیشگیری دارد. شما می‌توانید واکسن‌های فصلی (مثل آنفلوآنزا) یا غربالگری‌های رایگان (مانند تست‌های غربالگری سرطان در سنین خاص) را از طریق NHS انجام دهید. این خدمات را نادیده نگیرید؛ چون سلامتی شما را تضمین می‌کنند و از مشکلات بزرگ‌تر جلوگیری خواهند کرد. همچنین سبک زندگی سالم (تغذیه مناسب، ورزش، پرهیز از سیگار) را جدی بگیرید تا کمتر نیازمند خدمات درمانی شوید.

در یک کلام، با آگاهی و آمادگی می‌توانید بهترین بهره را از NHS ببرید. این سیستم یک موهبت بزرگ است که بسیاری از دغدغه‌های مالی درمان را از دوش شما برمی‌دارد. کافیست با سازوکار آن هماهنگ شوید و نکات فوق را رعایت کنید تا تجربه‌ی خوبی از سلامت خود در بریتانیا داشته باشید.

نتیجه‌گیری

سیستم بیمه درمانی NHS در بریتانیا، با تمام گستردگی و برخی کاستی‌هایش، پشتوانه‌ای مطمئن برای حفظ سلامت شما در دوران اقامت و تحصیل در این کشور است. برای مهاجران و دانشجویان ایرانی، آشنایی با این سیستم به معنی آسودگی خاطر بیشتر در مواجهه با مسائل درمانی خواهد بود. ما در این مقاله دیدیم که NHS چگونه کار می‌کند، چه خدماتی را پوشش می‌دهد و شما چطور باید در آن ثبت‌نام کنید. همچنین تفاوت‌های بین خدمات رایگان NHS و بیمه‌های خصوصی را بررسی کردیم و متوجه شدیم که برای اکثر نیازهای معمول، NHS کافی و کارآمد است. هزینه‌های مرتبط نیز شفاف شد؛ از هزینه مهاجرتی IHS که پیش‌پرداخت سرمایه‌گذاری شما برای سلامتی‌تان است گرفته تا هزینه‌های جزئی نسخه دارو یا دندان‌پزشکی که با کمی برنامه‌ریزی قابل مدیریت هستند.

هرچند ممکن است در شروع، مواردی مانند انتظار طولانی یا فرآیند ارجاع به متخصص برایمان نامأنوس باشد، اما با گذشت زمان و کسب تجربه، مزایای این سیستم را بیش از پیش درک خواهید کرد. اصل عدالت اجتماعی و همگانی بودن درمان که در قلب NHS نهفته است، باعث می‌شود همه – فارغ از توان مالی – در یک صف قرار گیرند و درمان مناسب بگیرند. برای دانشجویان ایرانی که درگیر دغدغه‌های تحصیل در غربت هستند، NHS نعمت بزرگی است چون دیگر نگرانی از بابت هزینه‌های سنگین درمان نخواهند داشت . البته سیستم سلامت بریتانیا بی‌نقص نیست و چالش‌های خود را دارد، اما با آگاهی، صبوری و پیگیری، می‌توان از این چالش‌ها عبور کرد.

در پایان، توصیه ما به تمام هم‌وطنانی که راهی بریتانیا می‌شوند این است که سلامتی خود را در اولویت بگذارند. قبل از حرکت، اطلاعات لازم را جمع‌آوری کنید، پس از ورود اقدامات ضروری مانند ثبت‌نام در GP را انجام دهید، و در طول اقامت هم به علائم بدن خود گوش دهید و در صورت نیاز از کمک‌های در دسترس بهره ببرید. امیدواریم راهنمای ارائه‌شده به شما در پیمودن این مسیر یاری رساند و تجربه‌ای مثبت از سیستم درمانی بریتانیا داشته باشید. با آرزوی تندرستی برای همه شما.

سلب مسئولیت

اطلاعات این مقاله صرفاً جهت اطلاع‌رسانی است و توصیه حقوقی یا مالی محسوب نمی‌شود. مسئولیت تصمیم‌گیری نهایی بر عهده خواننده است.

منابع و مراجع

• GOV.UK – راهنمای پرداخت هزینه خدمات درمانی برای مهاجران: جزئیات مبلغ Immigration Health Surcharge و نحوه محاسبه آن
• Sarafi UK – مقایسه هزینه‌های زندگی در بریتانیا برای دانشجویان و مهاجران ایرانی: شامل بخش جامعی درباره‌ی بیمه درمانی NHS، مبلغ IHS و توصیه به ثبت‌نام در NHS
• Times Higher Education – راهنمای NHS برای دانشجویان بین‌المللی: توضیح شرایط دسترسی دانشجویان خارجی به NHS، هزینه‌ها (مبلغ IHS قدیم) و نحوه ثبت‌نام در پزشک عمومی
• NHS – مراقبت‌های پزشکی برای دانشجویان: توصیه به ثبت‌نام سریع در یک GP محلی و نکات سلامت برای دانشجویان تازه‌وارد
• NHS – هزینه نسخه‌های دارویی: مبلغ به‌روز نسخه‌ی دارو در انگلستان و معافیت‌های مربوط به آن
• GOV.UK – راهنمای کارکنان در خصوص مهاجران (Migrant Health Guide): شامل بخش‌هایی درباره حق دسترسی مهاجران به NHS و همچنین لزوم ارائه خدمات مترجمی رایگان به بیماران
• Medefer Blog – مقایسه خدمات خصوصی و NHS: جدول و توضیحاتی در خصوص تفاوت‌های کلیدی بین درمان در NHS و بیمه‌های خصوصی از نظر هزینه، انتظار و کیفیت خدمات
• Economic.mfa.ir –  معرفی سیستم NHS به زبان فارسی) : وابسته به وزارت امور خارجه) حاوی تاریخچه مختصر، ویژگی‌ها، مزایا و محدودیت‌های NHS به زبان فارسی