قیمت ارز در ایران توسط بازار آزاد و نیز سامانه‌های رسمی تعیین می‌شود. در بازار آزاد، قیمت ارز به صورت خودکار و به استناد عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و به عبارتی هیچ گونه محدودیتی برای خرید و فروش ارز در این بازار وجود ندارد. در عین حال، دولت نیز سعی می‌کند کنترلی بر بازار ارز داشته باشد و از طریق اعلام قیمت‌های رسمی و تعیین نرخ ارز شکلی از کنترل بر بازار ارز داشته باشد.
روش‌های تعیین نرخ ارز
تعیین نرخ ارز یکی از مهمترین ابزارها در اقتصاد جهانی است. برای تعیین نرخ ارز، به طور کلی دو روش وجود دارد که این روش‌ها در تعیین قیمت ارز در ایران نیز موثر است:
- روش بازار: در این روش، نرخ ارز توسط بازار تعیین می‌شود. به عبارت دیگر، قیمت ارز به صورت خودکار توسط تقاضا و عرضه تعیین می‌شود. در این روش، نرخ ارز به صورت مستقیم با فعالیت‌های اقتصادی و محاسبات اقتصادی در بازار تعیین خواهد شد.
- روش دولتی: در این روش، دولت نرخ ارز را تعیین می‌کند. این روش در برخی کشورها برای کنترل تورم و حفظ پایداری اقتصادی استفاده می‌شود. دولت می‌تواند با خرید و فروش ارز در بازار، نرخ ارز را تغییر دهد.
علاوه بر این، روش‌های دیگری نیز برای تعیین نرخ ارز وجود دارد که ممکن است در برخی شرایط مورد استفاده قرار گیرند، مانند تعیین نرخ ارز پیوسته که در آن دولت نرخ ارز را به صورت پیوسته تعیین می‌کند.
بیشتر بخوانید: 6 عامل تاثیرگذار بر قیمت طلا
روش‌های تعیین نرخ ارز و ارتباط آن با واردات و صادرات
تعیین نرخ ارز از عوامل مهم در تعیین وضعیت بازار صادرات و واردات است. در واقع، نرخ ارز به صورت مستقیم و برعکس با واردات و صادرات یک کشور مرتبط است. در ادامه به بررسی روش‌های تعیین نرخ ارز و ارتباط آن با واردات و صادرات اشاره کرده‌ایم:
- روش تعیین نرخ ارز بر اساس عرضه و تقاضا: این روش محبوب‌ترین روش تعیین نرخ ارز است. در این روش، قیمت ارز مشخص شده توسط بازار و بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. با توجه به افزایش عرضه نسبت به تقاضا، نرخ ارز کاهش می‌یابد و برعکس.
- روش تعیین نرخ ارز بر اساس نرخ بهره: این روش در دوران رکود اقتصادی استفاده می‌شود. به این صورت که افزایش نرخ بهره، منجر به کاهش تقاضای بخش خصوصی و در نتیجه کاهش صادرات می‌شود که باعث افزایش نرخ ارز خواهد شد.
- روش تعیین نرخ ارز بر اساس قدرت خرید داخلی: در این روش، نرخ ارز به نسبت قدرت خرید داخلی کشور تعیین می‌شود. با کاهش قدرت خرید داخلی، تقاضای برای کالاهای وارداتی کاهش می‌یابد که منجر به کاهش نرخ ارز می‌شود.
به طور خلاصه، ارتباط بین نرخ ارز و صادرات و واردات به این صورت است که با کاهش نرخ ارز، صادرات افزایش و واردات کاهش می‌یابد و برعکس. لذا، تعیین نرخ ارز به عنوان یکی از عوامل مهم در تعیین وضعیت بازار صادرات و واردات درنظر گرفته می‌شود.
عوامل تاثیرگزار در روش‌های تعیین نرخ ارز
روش‌های تعیین نرخ ارز، تحت تأثیر چندین عامل اقتصادی، سیاسی و جهانی قرار می‌گیرند. لازم به ذکر است که این عوامل بر قیمت ارز در ایران هم تاثیر گذار است:
1- عرضه و تقاضای ارز: همانطور که در بالا ذکر شد، نرخ ارز بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. بنابراین، افزایش عرضه ارز در بازار باعث کاهش نرخ آن خواهد شد.
2- سیاست‌های پولی: سیاست‌های پولی دولت، مانند تعیین نرخ بهره نیز تأثیر بسیاری در تعیین نرخ ارز دارند. به‌عنوان مثال، افزایش نرخ بهره توسط بانک‌های مرکزی، می‌تواند منجر به کاهش تقاضای بخش خصوصی شده و در نتیجه نرخ ارز را افزایش دهد.
3- وضعیت اقتصادی: وضعیت اقتصادی یک کشور در تعیین نرخ ارز تاثیر به سزایی دارد. در کشورهای با رشد اقتصادی قوی، علاوه بر افزایش صادرات، نرخ ارز نیز به دلیل جذابیت سرمایه‌گذاران خارجی، افزایش می‌یابد.
4- وضعیت سیاسی: وضعیت سیاسی کشور نیز بر تعیین قیمت ارز تأثیرگذار است. به‌طور عمومی، بحران‌های امنیتی، تحریم‌های اقتصادی و بحران‌های سیاسی منجر به کاهش اعتماد به اقتصاد کشور و افزایش نرخ ارز می‌شود.
5- شرایط بین‌المللی: شرایط بین‌المللی نیز در تعیین نرخ ارز تأثیرگذار هستند. برای مثال، تغییرات در نرخ ارز و نرخ بهره در کشورهای پیشرفته، می‌تواند به تغییرات در نرخ ارز در کشورهای دیگر منجر شود.
به طور کلی، بسیاری از عوامل اقتصادی، سیاسی و جهانی در تعیین نرخ ارز تأثیرگذار هستند و به‌طور مشابه تغییرات در نرخ ارز می‌تواند تبعات بسیاری برای بازار صادرات و واردات داشته باشد.
روش‌های تعیین قیمت ارز در ایران
تعیین قیمت ارز در ایران با کشورهای دیگر کمی متفاوت است و سیاست‌های ارزی با چهار نظام پایه طلا، نظام پایه طلا و ارز، نظام ارزی شناور و نظام ارزی شناور شده تعیین می‌شود. تفاوت این موضوع با کشورهای دیگر به دلیل درآمدهای ارزی صادرات نفت و مشتقات آن است. بانک مرکزی جمهوری اسلامی نیز در تعیین نرخ ارز دخالت کرده و نوسانات آن را کنترل می‌کند. برخی درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت نیز بر تعیین قیمت ارز در ایران تاثیر داشته و باعث می‌شود بانک مرکزی به ذخایر ارزی قابل توجهی دست یافته و در صورتی که تقاضا برای ارز افزایش یافت، از آن استفاده کند.
با این حال شرایطی وجود دارد که تقاضا برای ارز بالا رفته و ذخایر بانک مرکزی نیز نمی‌تواند نیاز جامعه را تعیین کند، بنابراین نرخ ارز به میزان بالایی افزایش می‌یابد.
بیشتر بخوانید: عوامل تأثیرگذار در قیمت نفت
جمع بندی
در جمع‌بندی، باید گفت که تعیین نرخ ارز در هر کشوری به شدت تحت تأثیر عوامل متعددی است که شامل عرضه و تقاضای ارز، سیاست‌های پولی، وضعیت اقتصادی، وضعیت سیاسی و شرایط بین‌المللی می‌باشد. تعیین قیمت ارز در ایران به صورت رسمی بر عهده بانک مرکزی است؛ اما بازار آزاد نیز در سال‌های اخیر به عنوان یکی از روش‌های تعیین نرخ ارز مطرح شده است. با توجه به اهمیت تعیین نرخ ارز در تعیین وضعیت صادرات و واردات، توجه به عوامل تأثیرگذار در تعیین نرخ ارز و روش‌های موجود برای آن بسیار حائز اهمیت است.
منبع:
سلب مسئولیت: اطلاعات این مقاله صرفا جهت اطلاع رسانی و ترجمه‌ای از منابع معتبر بوده و صرافی انگلستان مسئولیتی در قبال هرگونه پیامد احتمالی در رابطه با تصمیمات مخاطبان بر پایه‌ی این اطلاعات نخواهد داشت. متن این مقالات به منظور ارائه مشاوره یا راهکارهای اجرایی نمی‌باشد.